Шөлім менің, Дөңім: Маңғыстауға саяхат

Құрбан шалу

Ертесінде біз жолға шықтық. Жүргізушілерді қосқанда, 25 адам болдық. Жол талғамайтын әрбір көлікке бес-бес адамнан жайғастық. Қапамсай шатқалына қарай керуен тізбегімен жылжыдық. Жолда гид биылғы жылдың жергілікті тұрғындардың қуанышына орай жауынды болғанын айтты. Біздің де жолымыз болды. Қызыл кітапқа енген қызғалдақтарды көрдік. Одан кейін бір үйір жылқының жергілікті тұрғындар арнайы салған жасанды су қоймасынан су ішіп жатқанын тамашаладық. Қапамсай шатқалына жақындағанда, оған жоғарыдан қарау үшін көліктерден түстік. Кенет алыстан дабыл тектес ырғақты дыбысы естілді. Әйелдің даусы ма дедік, ол аспан күштеріне дұға етіп, мол өнім сұраған болуы керек.

Бұл менің шатқалға алғаш келуім емес еді. Маңғыстау облысына алғаш рет 2022 жылы келген едім, бірақ ол кездегі саяхатымыз үзік-үзік болып қалды. Сол кез барғанымда жергілікті фермерлер мен жер иелері Тасаттық рәсімін (жаңбыр тілеу үшін құрбандық шалып, Құран оқып, жамағатпен дұға етуді қамтитын ежелгі діни рәсім. – Tatler) өткізіп жатқан болатын. Тасаттық жасағандары бекер емес еді. Құдіретті Алла естіп, қатты жаңбыр жауып, тіпті толыққанды джип-турға шыға алмадық. Ол кезде тек бір джип болғандықтан, балшыққа батып, қалып кету қаупі өте жоғары еді.

Шынымды айтсам, шатқалдың көрінісі алғашында маған ерекше әсер етпеді. Өйткені мен Қазақстанды көп аралағанмын. Бірақ кейін біз табиғи дәліздің ішіне кірдік, оның соңында таңғажайып, бірақ керемет әдемі күмбезді үңгірге тап болдық. Ол маған Түркістан облысындағы Ақмешіт жерасты үңгірін еске түсірді. Таңғаларлық жайт, мұнда тұщы су болмаса да, ағаштар өседі. Олар сирек жауатын нөсер жаңбырлардан нәр алады екен.

Өлімге жақын

Алдымен біз Шақпақ Ата жерасты мешітіне бет алдық. Қасиетті жердің босағасын аттамас бұрын гид бізден аяғымызды жауып, басымызға орамал тартуды сұрады. «Жасы бойынша кірулеріңізді сұраймын, – деді ол, – қазақтарда алдымен қарттар, содан кейін ересектер, тек содан кейін ғана балалар кіреді. Себебі қарттар өлімге жақынырақ, ал балалар одан алыс болуы керек». 

Мешіт үңгірдің ішінде орналасқан. Жақында жүргізілген жөндеу жұмыстары аясында кіреберіске есік пен терезе орнатылып, әулиелердің қабірлеріне тікбұрышты құлпытастар қойылды. Ішінде басқа мешіттердегідей ерлер мен әйелдерге арналған бөлек «бөлмелер» бар. Қабырғада арабша жазулар. Латын қарпіне көшкенге дейінгі кезеңдерден хабар беріп тұр.

Келесі барған жерім менің сүйікті орныма айналды. Ол – Торыш тас шарлар алқабы. Көз алдыңызға елестетіп көріңізші: тап-тақыр жер, сосын кенеттен жүздеген тас шар пайда болды. Олар динозаврлардың ұмыт қалған жұмыртқалары немесе бөтен ғаламшарлықтардан қалған кәдесыйлар сияқты көрінді. Біз бұл шарлардың арасында ұзақ серуендеп, әр тастың неге ұқсайтынын айтып, қиялдап жүрдік.

Осы алқаппен саяхат бағдарламасының бірінші күні осылайша әсерлі аяқталды. Біздің джиперлер командасы жылдам лагерь құрып, шатыр тігіп, ұйықтауға арналған қапшықтарды үлестірді. Кешкі асты күтіп отырғанда мен шамдармен жарықтандырылған лагерьден сәл алшақ кеттім, сол кезде Құс жолының көрінісі ашылды. Толық ай болмағандықтан, оның жарығы кедергі жасамады. Тек біз және жұлдыздардың сәулесінен құралған орасан аспан күмбезі ғана.

Акула тістері

Екінші күні біз акула тістерін іздеуге шықтық. Сөйтсек, осы уақытқа дейін біз ежелгі Тетис мұхитының табанымен жүрген екенбіз. Ол Мезозой дәуірінде ежелгі Гондвана және Лавразия континенттерінің арасында болған. Қазіргі Жерорта, Қара және Каспий теңіздері – осы мұхиттың жұрнақтары. Елестетіп көріңізші, кезінде мұнда үлкен, өткір тісті акулалар мекендеген. Кейін мұхит құрғап, акулалар да онымен бірге жойылған. Міне, арада миллиондаған жыл өткен соң, жұмбаққа толы жерге біз аяқ бастық.

Үшінші күннің кешінде біз Бекет Ата мешітінің автотұрағына келдік. Мұнда негізінен туристер келеді. Гид арнайы қажылыққа келгендерге құрмет ретінде бұл мешітке кірмейтінімізді айтты. Біз турист ретінде келгендіктен, белгілі бір ережелерді сақтауымыз қажет.

Дауншифтинг

Біздің табиғатымыз ерекше. Мен елімізде барлық нәрсенің шағын нұсқасы бар деп әзілдегенді жақсы көремін: америкалық Үлкен каньон, альпілік шалғындар, швейцариялық таулар. Жыл сайын өзім үшін жаңа өңірлерді ашуға тырысамын. Карантиннің арқасында біз елімізді белсенді түрде зерттей бастадық, бұл мені қуантады. Кейбіреулер «Душтың, төсектің, әдеттегі ұйқы режимінің жоқтығына қалайша төзуге болады?» деп ойлауы мүмкін. Бәлкім, мүлгіген тыныштықтан жан рахатын сезініп, әдепкі өмірден өзгеше күй кешу үшін шығар. Мұнда сені ешкім танымайды және сен кез келген адам бола аласың. Ең бастысы – бірге өткізген уақыт. Осы саяхатта қасыңда болған адамдар сен туралы ештеңе білмегендіктен, сенен ешнәрсе күтпеуі – өз алдына бір үлкен сый. Сондықтан сен кім боламын десең де – өз еркің. 

Мұндай сапарлардан кейін үйреншікті болып кеткен игіліктердің барлығын шынымен бағалай бастайсың. Осының өзі дауншифтинг емес пе? Тамаша адамдармен достасып, көңілді сәттерге әбден тойып, жаңа адамдар мен орындарды кезіктіресің. Әркімнің мұндай сапарға бел бууға өз себебі бар. Осындай саяхаттан кейін әркім өзіне ғана маңызды бір түйін шығарары анық.