IMAGE «Биік сезім» фильмінен кадр

Қазақстандық «Биік сезім» фильмін мысалға ала отырып, бойдың аласа болуы неліктен көпшілікті толғандыратынын талқылаймыз. Ескерту: мәтінде «Материалистка» фильміне қатысты да спойлерлер бар.

Қазақстандық «Биік сезім» фильмі атауына сай, биік сезімдер туралы емес болып шықты. Романтикалық комедия пердесінің астында бойға қатысты дискриминациядан туындаған терең ұжымдық травма жасырылған. Бір қызығы, дәл осы уақытта кинотеатрларда осы бір нәзік тақырыпты қозғайтын америкалық «Материалистка» фильмі де көрсетіліп жатыр. Бой – физиологиялық сипаттама болудан қалып, тартымдылық пен табыстылықтың символына айналғалы қашан. «Материалистка» фильмінде Гарри есімді харизматикалық миллионердің образына бойының қалай әсер ететіні түсіндіріледі. Егер оның бойы 165 см болып қалса, әлемнің ешқандай байлығы Люсиді оған қарата алмас еді. Биік бой – бұл табиғи магнетизм, онсыз Гарри әкесінің ақшасына өмір сүретін қарапайым жігітке айналады. Осыған ұқсас идея «Биік сезім» фильмінде де бар, тек мұнда басты кейіпкер аласа бойлы болып қалады.

«Биік сезім»

Ер адамның бойына негізделген ромком – бұрыннан келе жатқан классикалық троп. Оны француздық «Любовь не по размеру», аргентиналық «Арыстан жүрек» және үндістандық «Нөл» фильмдерінен кездестіруге болады. Алайда, «Биік сезімде» романтикалық комедиядан тек идеясы ғана қалған: кейіпкерлер ішкі трансформациядан өтпейді, олардың қарым-қатынасы дамымайды, ал кикілжіңдер кадрдан тыс немесе оғаш комедиялық көріністер арқылы шешіледі. Фильм кейіпкерлер көлік жөндеу орталығына келгенде, романтикалық интонациясының соңғы қалдықтарынан айырылады. Механик Биікке (басты кейіпкер) қарап: «Жаман тесіпсің ғой мына қызды!», – десе, артынша Сезімге: «Спираль бар ма?» – деп сұрайды. Осы сәттен бастап фильм тек ерлер аудиториясына арналған, өрескел әзілдерге толы күмәнді комедияға айналады. Оған басты кейіпкердің қызға үнемі қадайтын сұқ көзін қосыңыз, сонда сахналар сүйкімділіктің орнына жиіркеніш тудыра бастайды.

Биік – оғаш, олпы-солпы және комплекстерге толы кейіпкер болып шыққан. Ол бәрін керісінше жасайды, кеңседе өзінің аласа бойын білдіріп қоятын кез келген нәрсеге тыйым салады: ұзын қарындаштар, үлкен донер және баскетбол. Ал «Бойы аласа қыз аласамен жүрсе, балаларымыз қандай болады?» деген сөзі оның стереотиптік ойлауының шыңына айналды.

arrow left arrow left
arrow right arrow right
Фото 1 из 4 «Любовь не по размеру» фильмінен кадр
Фото 2 из 4 «Арыстан жүрек» фильмінен кадр
Фото 3 из 4 «Нөл» фильмінен кадр
Фото 4 из 4 «Биік сезім» фильмінен кадр

Хайтизм

Бойға қатысты мәселе тек Қазақстанмен шектелмейді. 1971 жылы әлеуметтанушы Сол Фельдман аласа бойлылықтың америкалық қоғамдағы өмірге қалай әсер ететінін зерттеген. Ол адамдарды бойына қарай кемсітуді немесе дискриминациялауды білдіретін «хайтизм» терминін енгізді. Хайтизм белгілі бір жынысқа байланысты болмаса да, көбіне ер адамдарға қатысты. Бұл жұмыста да, жеке өмірде де көрініс табады. 2004 жылы америкалық Journal of Applied Psychology ғылыми журналында жарияланған зерттеуге сәйкес, бойдағы әрбір қосымша 2,5 см ер адамның жылдық табысына 1,8%-ға дейін үстеме қоса алады. Fortune 500 тізіміндегі ірі компаниялар директорларының 58%-ының бойы 183 см-ден (алты фут) асады, бірақ жалпы халық арасында мұндай ерлердің үлесі небәрі 14,5%. Романтикалық қарым-қатынаста да 183 см маңызды критерий болып табылады, әсіресе онлайн-танысу қосымшаларында. 2025 жылы Badoo-да ерлердің анкеталарында ең жиі кездесетін параметр «183 см» болды, ал Tinder премиум-жоспар иелеріне серіктесінің қалаған бойын көрсетуге мүмкіндік беретін функцияны сынай бастады.

Хайтизм әсіресе қоғамдық пікірді қалыптастыратын медиа мен киноиндустрияда айқын байқалады. Экранда түрлі визуалды айла-шарғыларды қолдану арқылы басты кейіпкерлердің аласа бойы белсенді түрде жасырылады. Мысалы, «Миссия невыполнима» фильмінің түсірілімінде Том Крузды биігірек көрсету үшін оны жиі төменнен түсірген. Роберт Дауни-кіші «Железный человек» фильмінде платформалы аяқ киім киюге мәжбүр болды. Аль Пачино, Дастин Хоффман, Дэниел Рэдклифф және бойы алты футқа жетпеген басқа да көптеген актерлер осындай манипуляциялардан өткен. Аласа бойлы кейіпкерлерге көбіне жағымсыз сипаттар беріледі – олар зұлым, күлкілі антагонист немесе «Наполеон комплексінің» көрінісіне айналады. Оның жарқын мысалдары – «Тәкаппарлық пен жаңылыс» фильміндегі мистер Коллинз, «Batman Returns» фильміндегі Пингвин, «Шректегі» лорд Фаркуад және «Скотт Пилигрим бүкіл әлемге қарсы» фильміндегі Гидеон.

arrow left arrow left
arrow right arrow right
Фото 1 из 4 «Тәкаппарлық пен жаңылыс» фильміндегі Мистер Коллинз
Фото 2 из 4 «Batman Returns» фильміндегі Пингвин
Фото 3 из 4 «Шрек» мультфильміндегі лорд Фаркуад
Фото 4 из 4 «Скотт Пилигрим бүкіл әлемге қарсы» фильміндегі Гидеон

Дегенмен, «Биік сезімнің» заман көшінен қалмайтынын да айта кету керек. Бір сахнада басты кейіпкер жігітін басқа қызбен кездесуде көріп қалады. Ол бәсекелесіне шүйлікпей, тікелей ер адаммен сөйлеседі. Бұл эпизод байқалмай қалуы мүмкін, бірақ дәл осы жерде отандық комедия үшін сирек кездесетін феминизмнің кішкентай жеңісі жатыр, өйткені әйелдер ынтымақтастығы әдетте әсерлі драматизм үшін құрбан етіледі. Әрқашан сәтті болмаса да, «Биік сезім» заманауи болуға тырысады.

Өкінішке орай, фильм ромком ретінде мүлдем іске аспайды. Кейіпкерлер арасында не эмоциялық динамика, не «өсу» жоқ. Кино маңызды тақырыпты көтергенімен, жиі өз амбицияларына шамасы келмей жатады. Идея деңгейінде бәрі тамаша: бұл – өзіңді қабылдау, нормаларды қайта пайымдау туралы оқиға, отандық ромкомдар қоржынына қосылған әдемі үлес. Ал орындалу деңгейінде – тек сәтсіздіктер: эмпатиясыз романтика, құштарлықсыз сезім, катарсиссіз қақтығыстар.

«Биік сезім» аласа бойлы басты кейіпкерді өзіне сенімді, толыққанды тұлға ретінде көрсететін сирек фильмнің бірі бола алар еді. Оның орнына біз комплекстер мен мазақтың жиынтығын көреміз. Жағдай өзгеріссіз қалды – кинода аласа бойлы ер адамдар жоқ. Ал егер бар болса, олар «Биік сезімдегідей» – оғаш әрі ренжулі.

Темы